(ACT) DUYGUSAL FARKINDALIK

ACT Bilim Dalı: Davranışçı Terapilerde Yeni Bir Yaklaşım

ACT (Acceptance and Commitment Therapy), Şema Terapi ve Bilişsel Davranışçı Terapi gibi diğer psikoterapi yaklaşımlarından farklılaşan çağdaş bir terapi modelidir. İngilizce "Acceptance and Commitment Therapy" adından türetilmiş olan ACT, türkçeye "Kabul ve Kararlılık Terapisi" olarak çevrilebilir. Bu yaklaşım, hem teorik hem de pratik açıdan psikoloji bilimine önemli katkılar sunmuştur.

ACT nin Temelleri ve Hedefleri

ACT, psikolojik esneklik kavramı üzerine yoğunlaşır. Psikolojik esneklik, bireyin zorlayıcı duyguları ve düşünceleri kabul ederken değerleri doğrultusunda anlamlı bir yaşam sürme kapasitesini ifade eder. Bu terapi modelinde ana hedef, bireylerin zihinsel sıkışmalardan kurtulup özgürce yaşamlarını idame ettirmelerini sağlamaktır.

ACT, altı ana süreçten oluşan bir model üzerine inşa edilmiştir:

1. Kabul (Acceptance): Kışı, acı verici düşünceleri ve duygularıyla sıkışma yerine onlarla barışık bir ilişki kurar.
2. Bilişsel Ayrışma (Cognitive Defusion): Zihindeki negatif düşüncelerden ayrışma ve bu düşüncelerle mesafe koyma pratiğidir.
3. Şu Anda Kalma (Present Moment Awareness): Anda yaşama, farkındalık geliştirme ve şu anı deneyimleme yeteneğini arttırma.
4. Kendilik Kavramı (Self-as-Context): Bireyin kendini sadece düşünceleri ve duyguları ile tanımlamayıp daha geniş bir perspektifle ele alması.
5. Değerler (Values): Bireyin hayatını anlamlı kılan şeyleri belirlemesi.
6. Kararlı Hareket (Committed Action): Değerlerle uyumlu, kararlı ve etkili eylemler.

Bu süreçler, bireyin şu anki yaşamında daha özgün, anlamlı ve tatmin edici bir şekilde hareket etmesine olanak tanır.

ACT ve Bilimsel Dayanakları

ACT, Bilimsel Davranışçı Analiz (Behavioral Science) ilkelerine dayanır. ACTr. ACT\u201nin felsefi altyapısı, "Relational Frame Theory" (RFT) adı verilen dil ve biliş teorisine dayanır. RFT, dil ve düşünme süreçlerinin insan davranışı üzerindeki etkilerini anlamayı amaçlar.

Araştırma bulguları, ACT, ACT\u201nin depresyon, anksiyete bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), kronik ağrı ve şişmanlık gibi farklı psikolojik ve fiziksel rahatsızlıklarda etkili olduğunu göstermiştir. Bu terapi yöntemi ayrıca, yaşam memnuniyetini arttırmak ve genel psikolojik iyi oluşu desteklemek için de kullanılabilir.

ACT nin Diğer Terapilerden Farkı

ACT, bireylerin sorunlarını tamamen çözmek ya da olumsuz düşünceleri tamamen ortadan kaldırmak yerine, bu düşünce ve duyguların hayatları üzerindeki etkisini azaltmayı hedefler. Geleneksel bilişsel davranışçı terapilerdeki "düşünce değiştirme" stratejisinden ziyade, bireyin düşüncelerini kabul etmesini ve bu düşüncelerle savaşmamasını teşvike odaklanır.

ACT nin Uygulama Alanları

ACT, psikoterapistler, danışmanlar, klinik psikologlar ve diğer ruh sağlığı profesyonelleri tarafından kullanılmaktadır. Aşağıdaki alanlarda yaygın olarak uygulanabilir:

• Klinik Psikoloji: Depresyon, kaygı, özgül fobiler ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) tedavisinde.
• Kronik Hastalıklar: Kronik ağrı, kanser ve otoimmün hastalıklarda yaşam kalitesini arttırmak.
• Bağımlık Tedavisi: Madde kullanım bozuklukları ve diğer davranış bağımlılıklarında.
• İş ve Organizasyon: Çalışan performansını ve iş memnuniyetini arttırmak.